معرفی گل محمدی یا گل گلاب

معرفی گل محمدی یا گل گلاب : گل رز محمدی که در ایران به گل گلاب نیز معروف است گونه‌ای از رز می‌باشد که به دلیل عطر و خاصیت دارویی به صورت گسترده  پرورش داده می‌شود. یکی از شهرهایی که به صورت فراوان گل محمدی در آن پرورش داده می‌شود شهر کاشان در ایران می‌باشد که از آن برای گلاب گیری و روغن گیری استفاده می‌شود. نام علمی گل محمدی Rosa damascena  می‌باشد.

گل‌های گل محمدی به رنگ صورتی کم‌رنگ تا قرمز بسیار کم رنگ می‌باشد. ازلحاظ گلدهی می‌توان این نوع رز را در دو گروه قرار داد.

گروه اول نمونه‌هایی هستند که گلدهی آنان از اوایل اردیبهشت تا اوایل تیره ماه است و حدود ۳۰-۲۰ روز طول می‌کشد (که فصل اصلی برداشت این گل جهت تولید گلاب است)

گروه دوم نمونه‌هایی هستند که گلدهی آنان کمابیش تا فصل پاییز نیز انجام می‌گیرد البته اگرچه اوج گلدهی آنان ابتدای فصل گلدهی است. گل‌ها در ابتدا صورتی رنگ هستند و سپس مایل به سفید می‌شوند و سپس گلبرگ‌های آن می‌ریزد. از این گل در ایران گلاب تهیه می‌شود، بزرگ‌ترین دشت گل محمدی در روستای لایزنگان از توابع داراب است که در این ناحیه این گیاه به شکل دیم پرورش داده می‌شود، یعنی به شکل مصنوعی آبیاری نمی‌شود و تنها از نزولات آسمانی رطوبت موردنیاز این گیاه تهیه می‌شود.

این گیاه در زبان انگلیسی Damask rose خوانده می‌شود. زیرا ازنظر غربی‌ها این رز برای اولین بار از پایتخت کشور سوریه یعنی دمشق Damascus به کشورهای دیگر راه یافت و به همین دلیل بدین نام نیز خوانده شد.

آبیاری گل محمدی: این گیاه به کم آبی مقاوم است اما در زمان گلدهی به آب بیشتری نسبت به سایر زمان‌های سال نیاز دارد. اصولاً خاک این گیاه نباید به شکل غرقاب و خیس در بیاید زیرا در چنین شرایطی گیاه رشد خوبی نخواهد داشت. بنابراین زمانی که سطح خاک تا حدودی رطوبت خود را از دست داد اقدام به آبیاری کنید. فواصل آبیاری در زمان گلدهی این گیاه کمتر از فواصل آبیاری در مابقی ماه‌های سال است زیرا کمبود آب در زمان تولید گل منجر به کاهش کیفیت و عمر گل‌ها و همچنین شکوفایی غنچه‌های گل خواهد شد.

نور: به مکانی با حداقل ۸-۶ ساعت نور مستقیم آفتاب نیاز دارد. عدم نور کافی منجر به عدم گلدهی گیاه، بلند و باریک شدن بیش از اندازه ساقه‌ها، پریدگی رنگ برگسار و شیوع بیماری‌های قارچی بخصوص سفیدک خواهد شد.

دما: به تابستانی معتدل (و البته خشک) نیاز دارد. زمستان‌های سرد را نیز به خوبی تحمل می‌کند. بهترین گلدهی آن زمانی صورت می‌گیرد که دمای روزانه ۲۱-۲۰ درجه و هوای شب ۱۶-۱۵ درجه سانتی‌گراد باشد. با گرم شدن هوا از میزان گلدهی گیاه کم می‌شود اما اصولاً گیاه دوام خواهد آورد و به رشد خود ادامه می‌دهد.

خاک: خاک این گیاه باید از زهکش خوبی برخوردار باشد. همچنین وجود موادی همانند خاک برگ و یا کود پوسیده دامی در رشد بهتر این گیاه بسیار مؤثر است. بنابراین به‌کارگیری شن و همچنین خاک برگ و کود پوسیده دامی به رشد این گیاه کمک خواهد کرد. اگر قرار است که در فضای باز این گیاه را بکارید بهتر است که بین هر دو گیاه حدود ۲ متر فاصله در نظر بگیرید. برای کوددهی این گیاه بهتر است که از ابتدا خاک محل کاشت را به شکل غنی و همراه با کود پوسیده دامی تهیه کنید. همچنین در طی فصل رشد می‌توان از کودهای شیمیایی محلول که فرمول کامل دارند و علاوه بر سه عنصر اصلی نیتروژن، فسفر و پتاسیم محتوی عناصر دیگر بخصوص آهن هستند استفاده کرد. غلظت کود و همچنین فواصل کود دهی با توجه به دستورالعمل کارخانه سازنده باید مورد استفاده قرار گیرد. در مزارع پرورش گل رز محمدی، هر ساله در اواخر فصل زمستان حدود ۱۰ تن کود دامی پوسیده در هر هکتار را با خاک مخلوط می‌کنند تا گلدهی این گیاه به نحو مناسب انجام گیرد.

آفات و بیماری: از آفات این گیاه می‌توان به شته، انواع شپشک، کنه تار عنکبوتی و کرم سفید ریشه اشاره کرد. بیماری‌های مختلفی نیز می‌توانند این گیاه را تحت تأثیر قرار دهند که از مهم‌ترین آنان می‌توان به بیماری قارچی سفیدک اشاره کرد. بیماری‌های دیگر همانند زنگ، لکه سیاه، قانقاریا، سر خشکیدگی و آنتراکنوز نیز از دیگر بیماری‌های قارچی هستند که می‌توانند مشکلاتی را در طی فصل رشد ایجاد کنند.

آموزش تکثیر گل محمدی: از بذر این گیاه می‌توان برای تکثیر نیز استفاده کرد اما توجه داشته باشید که استفاده از بذر ممکن است گیاهی به وجود آورد که تا حدودی با گیاه مادری کمی متفاوت است. بذرها دارای پوششی هستند که می‌تواند جوانه زنی را با مشکل مواجه کند. بنابراین معمولاً بذرها را میان کاغذ سمباده می‌گذارند و کمی مالش می‌دهند تا این پوشش تا حدودی نازک‌تر شود. سپس باید بذرها را در میان پیت ماس مرطوب و برای ۳-۲ هفته در دمای ۳۲-۲۷ درجه سانتی‌گراد و سپس برای ۴ ماه در دمای حدود ۳ درجه سانتی‌گراد نگهداشت تا نیاز سرمایی آن برطرف شده و جوانه زنی آن شروع شود. در طی این مدت مراقب عدم خشک شدن پیت ماس باشید. اگر این روش را بکار نبرید و بذرها را به محض رسیدن میوه گل از آن جدا کرده بکارید (مثلاً در اواسط پاییز)، این بذرها ممکن است بهار سال بعد جوانه بزنند اما احتمال اینکه جوانه زنی آنان تا ۱۸ ماه نیز به طول بکشد وجود دارد.

قلمه راه دیگر تکثیر این گیاه است. قلمه‌های گل رز محمدی از چوب رسیده و یک‌ساله گیاه باید گرفته شود و طول مناسب ان ۲۵-۲۰ سانتیمتر است. برگ‌های پایین قلمه جدا شده و در محیط ریشه زایی که از مخلوطی سبک همانند کود پوسیده دامی+ خاک معمولی+ شن و یا کوکوپیت + پرلیت و یا هر مخلوط سبک دیگر کاشت می‌شوند. وجود دمای حدود ۲۵-۲۱ درجه به شکل پاگرما (در قسمت پایین قلمه که در بستر کاشت قرار گرفته است) می‌تواند به ریشه زایی کمک کند. عمل ریشه زایی و رشد مناسب یک قلمه حدود ۱۲ ماه طول می‌کشد.

جداسازی پاجوش‌های روییده از کنار گیاه مادری راه دیگر تکثیر این گیاه است که در اواخر زمستان و یا اوایل بهار و قبل از شروع رشد جدید گیاه باید انجام گیرد.

خوابانیدن ساقه متصل به گیاه مادری راه دیگر تکثیر است که ریشه زایی این ساقه و آماده شدن برای جدا سازی از گیاه مادری در این روش نیز در حدود ۱۲ ماه طول می‌کشد.ساقه‌ای را که بلند و انعطاف پذیر است انتخاب کرده و و آنرا در خاک قرار می‌دهند به شکلی که نوک ساقه بیرون از خاک قرار می‌گیرد. خاک باید همواره مرطوب نگه‌داشته شود. زمان مناسب اواخر بهار و یا اوایل تابستان است. گودالی که مناسب خواباندن شاخه است نیز حدود ۲۰ سانتیمتر طول و ۳۰ سانتیمتر عمق است. گودال را می‌توان از مخلوط خاک برگ+خاک معمولی و یا مخلوط‌های سبک‌تری همانند کوکوپیت+پرلیت پر کرد.می‌توان بر روی پوست قسمتی از ساقه که در زیر خاک قرار می‌گیرد، ابتدا شکاف بسیار کوچکی ایجاد کرد. (تصویر شماره ۲) وجود این شکاف به ریشه زایی بهتر این قسمت در زیر خاک و در برخورد با خاک مرطوب کمک می‌کند. بعد از خواباندن شاخه و پر کردن گودال حتماً قطعه سنگ و یا هر جسم سنگین دیگری بر روی این ناحیه قرار دهید تا مانع از تکان خوردن شاخه و بیرون آمدن آن شوید. زمان جدا سازی این ساقه از گیاه مادری اواخر فصل بهار سال آینده است.

هرس گل محمدی: معمولاً در مناطقی که این گیاه را در حجم انبوه می‌کارند، هرس خاصی را انجام نمی‌دهند به همین دلیل بعد از گذشت چند سال شاخسار بسیار شلوغ و درهم می‌شود. بنابراین اگرچه می‌توان این گیاه را برای مدت حدود ۲۰ سال به شکل دست نخورده نگهداری کرد اما اگر منظور از پرورش آن جدا سازی گل‌ها برای تهیه گلاب باشد باید گفت که این گیاه بیشترین محصول را در سال‌های ۴-۳ عمر خود دارد و بعد از آن به دلیل بلند شدن بیش از اندازه شاخسار و عدم گلدهی مناسب و تشکیل گل‌های ریز، توجیه اقتصادی برای باغدار ندارد. بنابراین بعد از ۶-۵ سال از زمان کاشت، کل بوته را از نزدیکی سطح زمین کوتاه می‌کنند یا اصطلاحاً بوته را کَف بُر می‌کنند تا گیاه مجدد رشد کرده و جوان شود. این عمل در واقع نوعی عمل هرس سخت Hard pruning است. در واقع در این نوع هرس می‌توان حداکثر تا ۳۰ سانتیمتر از طول ساقه را باقی گذاشت و بقیه ساقه را قطع کرد.

اما اگر بخواهیم انواع ملایم‌تری از هرس را استفاده کنیم، می‌توان بعد از اتمام فصل گلدهی نسبت به هرس و کوتاه سازی شاخه‌های قدیمی، آسیب دیده و یا نمونه‌هایی که بسیار بلند شده‌اند و مرکز گیاه را اشغال کرده‌اند اقدام کرد. توجه داشته باشید که گل‌های این گیاه بر روی ساقه‌های قدیمی شکل می‌گیرد بنابراین اگر قبل از گلدهی ساقه‌ها را کوتاه کنید (یعنی مثلاً ساقه‌هایی را که حاصل از رشد سال قبل است اگر کوتاه شوند) گلدهی گیاه بسیار کاهش خواهد یافت. بنابراین حتماً بعد از فصل گلدهی نسبت به هرس گیاه اقدام کنید. این گیاه نسبت به انجام عمل هرس بسیار انعطاف پذیر است بنابراین کوتاه کردن ساقه‌های آن مشکلی را ایجاد نمی‌کند.

منبع: کتاب پرورش گل رز خانم آزاده رشیدی

آموزش نگهداری از گل لاله عباسی

نگهداری گیاه فلفل زینتی در خانه

خصوصیات خاک مناسب برای رشد گیاهان چیست؟

آموزش نگهداری از درخت ازگیل

تأثیر افزایش غلظت دی اکسید کربن اتمسفر بر رشد گیاهان

معرفی گل یاس خوشه‌ ای

گل داوودی و بهترین روش نگهداری از آن در منزل

آموزش نگهداری گل ساعتی