آموزش قلمه زدن گیاهان

آموزش قلمه زدن گیاهان :  در این مقاله با قلمه زدن انوع گلهای آپارتمانی ، بیرونی و درختان میوه آشنا میشوید.

در ازدیاد به وسیله قلمه ساقه و قلمه جوانه برگ، تنها لازم است که ریشه های جدید نابجا تشکیل شود زیرا پتانسیل سیستم شاخه و جوانه، از قبل بر روی قلمه وجود دارد. ریشه های نابجا پس از قلمه گیری ایجاد می شوند که این حالت واکنشی به اثر زخم درهنگام تهیه قلمه است.

در گیاهان علفی، ریشه های نابجا معمولاً از بین دسته های آوندی منشاء می گیرند به عنوان مثال در کراسولا، ریشه های نابجا از بشره (اپیدرم) و در حسن یوسف از دایره محیطی ناشی می شوند.

در گیاهان دایمی چوبی که در آنها یک لایه و یا بیشتر، آوند چوبی و آبکش ثانویه وجود دارد، ریشه ای نابجا در قلمه های ساقه از سلول های پارانشیمی زنده که غالباً در آوند آبکش ثانویه جوان وجود دارد منشاء می گیرند. اما گاهی از لایه زاینده آوند آبکش و یا عدسک منشاء می گیرند.

پس از اینکه قلمه ساقه از گیاه مادری جدا شده و برای ریشه زایی در محیط مساعد قرار می گیرد، معمولاً در ته قلمه مقداری پینه تشکیل می شود. پینه توده ای نامنظم از سلول های پارانشیمی است و عقیده بر این است که تشکیل پینه، اساس ریشه زایی است.

قطب گرایی قلمه ها:
وجود خاصیت قطب گرایی در شاخه ها و ریشه ها به اثبات رسیده است. قطب گرایی صفتی موروثی در شاخه ها و ریشه ها است که رد ریشه دار شدن قلمه ها تأثیر می گذارد بدین معنا که در قلمه های ساقه، شاخه ها در انتهای نزدیک به نوک شاخه و ریشه ها در انتهای نزدیک به طوقه گیاه تشکیل می شود، به عبارتی دیگر قلمه های ساقه از هر جهتی که در بستر ریشه زایی قرار گیرند ریشه در پایین و ساقه در بالای آن تشکیل می شود.

در قلمه های ریشه وضعیت مخالف قلمه های ساقه مشاهده می شود یعنی ریشه در انتهای نزدیک به نوک شاخه و شاخه در انتهای نزدیک به طوقه گیاه ایجاد می شود. بطور معمول ساقه دارای قطب گرایی شدیدی است، این حالت در ریشه ها ضعیف و در برگها بسیار ضعیف است در قلمه های برگ ریشه و شاخه در پایین قلمه تولید می شوند که این دلیل بر ضعیف بودن خاصیت قطب گرایی در برگها است.

عوامل موثر بر ریشه زایی قلمه ها:
عوامل موثر بر ریشه زایی قلمه ها از دو جنبه قابل بررسی هستند اول عوامل فیزیولوژیکی و دوم عوامل محیطی.

هر کدام از این عوامل اهمیت بسزائی در ریشه زایی قلمه ها دارند بطوری که ممکن است تغییرات در یک عامل اثر مطلوب یا مخربی در ریشه زایی یک گونه گیاهی داشته باشد از این رو به هنگام تهیه، کاشت و نگهداری قلمه ها بایستی به کلیه عوامل موثر در ریشه زایی توجه کافی داشت.

۱- عوامل فیزیولوژیکی موثر در ریشه زائی قلمه ها:
وجود غلظت معینی مواد هورمونی و به ویژه اکسین ها در گیاه مادری کمک مهمی در ریشه زایی قلمه ها می کند.

جوانه ها و برگهای موجود بر روی قلمه ها، در ریشه زایی آنها موثرند. دربرخی گیاهان وجود حداقل یک جوانه بر روی قلمه ها، در ریشه زایی آنها موثرند. در برخی گیاهان وجود حداقل یک جوانه بر روی قلمه برای ریشه زائی لازم است و حتی اگر قلمه های بدون جوانه با مواد اکسینی تیمار شوند ریشه دهی در آنها انجام نمی گیرد.

مشخص است که قلمه های دارای جوانه فعال ریشه زائی خوبی دارند و از طرفی وجود برگ نیز اثر تحریک کنندگی در ریشه دهی قلمه های ساقه دارد. برگها سبب تولید کربوهیدرات شده که به تشکیل ریشه کمک می کند بنابراین جوانه ها و برگها جایگاه اصلی تولید اکسین محسوب می شوند. از نظر قابلیت ریشه زائی قلمه ها، بین گونه ها و ارقام مختلف گیاهان تفاوتهای بسیاری مشاهده شده است.

وجود نسبت متعادلی از کربوهیدرات و ازت در گیاه مادری به ریشه دهی کمک می کند. معمولاً قلمه هایی که دارای مقدار ازت کافی و مقدار متنابهی کربوهیدرات می باشند از ریشه زائی خوبی برخوردارند. ازت کافی در گیاه به صورت رشد مناسب شاخه بروز می کند و شاخه ای که کربوهیدرات فراوان دارد قابل خم شدن نیست. برای رسیدن به این مقصود باید از شاخه های جانبی استفاده کرد. علاوه بر آن قسمت های پایین شاخه(در شاخه های یکساله و مسن تر) که ازت کمتر و کربوهیدرات بیشتری دارد برای ریشه زائی خوب مورد استفاده قرار می گیرند.

سن گیاه مادری در گیاهان سخت ریشه زا عامل مهمی در تشکیل ریشه بشمار می رود. قلمه های ساقه با ریشه ای که در زمان نونهالی (مثلاً از نهال های جوان) گرفته می شود نسبت به قلمه تهیه شده از گیاهان بالغ، غالباً ریشه دهی آسان تر و بیشتری دارند، شاید به این دلیل که در گیاهان مسن تولید مواد بازدارنده ریشه زائی بیشتر است.

سن شاخه هایی که برای تهیه قلمه از شاخه های سال جاری، یکساله، دو ساله و یا بیشتر برای این منظور می توان استفاده کرد. با وجود این برای تمامی گونه ها نمی توان یک نوع چوب را توصیه کرد.

در گونه های سخت ریشه زا انتخاب قلمه از شاخه های رویشی و یا گلدار، در ریشه دهی موثر بوده و بهتر است قلمه ها را در زمان رشد رویشی و قبل از گلدهی از نبات مادری جدا کرد.

زمان قلمه گیری در طول سال، اثر بارزی در ریشه دهی دارد. با اینکه قلمه گرفتن در تمام فصول سال ممکن است اما در گونه های مختلف زمان قلمه گیری تاثیر متفاوتی در ریشه دار شدن آنها دارد. به عنوان مثال قلمه های برگ نو در تمام سال ریشه دار می شوند و در زیتون، قلمه برگدار تهیه شده در اواخر بهار و تابستان، در زیر سیستم مه افشانی بهترین نتیجه را می دهد و یا در آزالیا اگر قلمه ساقه از شاخه آبدار و در اوایل بهار تهیه شود به آسانی ریشه می دهد، اما اگر در اواخر بهار گرفته شود درصد ریشه زائی کاهش می یابد.

آموزش قلمه زدن گیاهان

بطور کلی از موارد فوق می توان چنین نتیجه گرفت که قلمه های چوب سخت گونه های خزان دار در پاییز و بهار قابل تهیه هستند اما در گیاهان سهل ریشه زا زمان تهیه قلمه تفاوت چندانی در ریشه زائی آنها ندارد. همچنین قلمه های چوب نرم از گونه های خزان دار، وقتی در بهار گرفته می شوند نتایج خوبی دارند. قلمه های گیاهان همیشه سبز سوزنی برگ، وقتی در اواخر پاییز تا آخر زمستان گرفته می شوند بهترین ریشه زائی را دارند.

۲- عوامل محیطی موثر در ریشه زائی قلمه ها:
وجود آب کافی در بستر کاشت و رطوبت بالا در هوای اطراف قلمه ها، برای ریشه زائی اکثر گونه ها لازم است. برگهای موجود بر روی قلمه ها برای ریشه زائی لازم هستند، اما برگها سبب اتلاف آب از قلمه می شوند بنابراین برای ریشه زائی خوب در قلمه های برگدار، باید مقدار بخار آب در اتمفسر اطراف برگها در حدی حفظ شود که تبخیر از برگهای قلمه به حداقل برسد. برای این منظور می توان از شاسی یا گلخانه استفاده کرد و به عبارتی بهتر است قلمه ها را در محیطی بسته برای ریشه زائی نگهداری کرد.

قرار دادن قلمه ها در زیر سایبان و تحت سیستم مه افشانی نیز کمک موثری در ریشه زائی بسیاری از قلمه ها می کند. باید توجه داشت که در تمامی انواع قلمه، به ویژه قلمه های سخت ریشه زا، دیر ریشه زا و قلمه های سبز برگدار، نیاز به آبیاری مداوم و بیش از حد در بستر کاشت قلمه ها نیست، بلکه مهم آن است که همیشه رطوبت کافی همراه با تهویه مناسب در بستر کاشت و اتمسفر اطراف قلمه ها موجود باشد. چنین شرایطی در محیط کاشت، بایستی همواره قبل و پس از تولید پینه در ته قلمه وجود داشته باشد تا از پوسیدن و یا خشک شدن پینه جلوگیری شود زیرا همانطوری که قبلاً گفته شد پینه زائی شرط اولیه و اساسی برای ریشه زائی است.

برای ریشه زائی غالب قلمه های گیاهان دمای مناسب روزانه۲۷-۲۱ و دمای شبانه ۱۵سانتی گراد است. با وجود این برخی گونه ها در دمای کمتر از این مقدار ریشه دهی خوبی دارند. دمای زیاد هوا می تواند علاوه بر افزایش تبخیر و تعرق در قلمه های برگدار، سبب رشد جوانه ها قبل از ریشه دهی قلمه شود که حاصل آن از بین رفتن قلمه ها است. پس باید مراقبت های لازم را به شکلی انجام داد که ریشه زائی در قلمه ها قبل از نمود جوانه ها انجام شود. گاهی اوقات نگهداری قلمه ها در هوای با دمای خنک تر و استفاده ازگرما برای گرم کردن بستر کاشت(ته قلمه ها) بسیار مفید خواهد بود.

نور:

نور عامل مهم دیگری است که از سه جنبه شدت، مدت و کیفیت می تواند بر ریشه زائی قلمه ها در طی نگهداری آنها در بستر کاشت و یا بر روی گیاهان مادری که از آنها قلمه گرفته می شود تاثیر بگذارد. قلمه های برخی گیاهان، در زیر نور نسبتاً کم ریشه دهی بهتری دارند. معمولاً قلمه های گرفته شده از گیاهان مادری که در شدت نور نسبتاً کم رشد کرده اند، از گیاهان مادری که در شدت نور زیاد پرورش یافته اند ریشه زائی بیشتری دارند.

از لحاظ اثر مدت روشنائی یا طول روز می توان چنین بیان کرد که اثر طول روز در قلمه های حاصل از گیاهان پرورش یافته در شرایط روز کوتاه و روز بلند اثرات متفاوتی را در ریشه زائی نشان می دهند. از نظر کیفی، نورهای نارنجی و قرمز برای ریشه دار کردن قلمه ها مطلوب تر می باشند. به هر حال قلمه های سبز و علفی که برگدار هستند از نور برای انجام فرآیند فتوسنتز و تولید کربوهیدرات استفاده می کنند و از این رو نور با شدت کم برای آنها مناسب است، اما در قلمه های چوبی و سخت، نور اثر خوبی نداشته و ممکن است از ریشه دهی آنها جلوگیری کند.

محیط کشت:
استفاده از بستر کاشت مناسب در ریشه دار کردن قلمه ها دارای اهمیت بسیاری است. یک محیط کاشت مطلوب برای ریشه دار کردن قلمه ها بایستی خلل و فرج کافی داشته باشد تا زهکشی و تهویه آن در حد مطلوبی انجام شود. برای انجام تقسیم سلولی در محل زخم(ته قلمه) تهویه لازم است تا اکسیژن کافی برای تولید پینه تامین شود. علاوه بر آن محیط کاشت باید قدرت نگهداری آب کافی را دارا بوده و عاری از عوامل بیماری زا باشد.

PH مناسب برای ریشه زائی قلمه ها حدود ۷ است.

بستر مناسب:

معمولاً پیت ماس یکی از بهترین محیط های کاشت برای این منظور است زیرا میزان تهویه و حفظ رطوبت آن از ماسه بیشتر است اما به دلیل در دسترس نبودن، در ایران از ماسه شسته و تمیز با بافت متوسط که ارزان تر و قابل دسترس تر از پیت ماس است استفاده می شود. درنهایت باید توجه داشت که قلمه برخی گیاهان زینتی در آب نیز به آسانی ریشه دار می شوند که پس از ریشه دهی بهتر است آنها را به خاک سبک منتقل کرد. گیاهانی مانند حسن یوسف، دیفن باخیا و برخی فیلودندرون ها از آن جمله اند.

تیمار قلمه ها:
از مواد مختلفی برای کمک به ریشه دهی و محافظت قلمه ها در برابر عوامل بیماری زا استفاده می شود که آن را تیمار قلمه ها می نامند.

قلمه ها درحین ریشه دهی و بلافاصله پس از آن، در معرض حمله میکروارگانیسم های مختلفی قرار می گیرند، که برای محافظت آنها معمولاً ته قلمه ها را با قارچ کش هایی مانند مانکوزب آغشته کرده و سپس اقدام به کاشت می کنند. همچنین از برخی مواد تنظیم کننده رشد برای ریشه زائی بهتر در قلمه ها استفاده می شود.

نویسنده : خانم یزدانی

منبع:میهن کاکتوس

روش تکثیر و ازدیاد درخت کامکوات یا گل پرتقال زینتی

آموزش تکثیر گل کراسولا خرفه‌ ای

منظور از پیوند زدن گیاهان چیست؟

آموزش هرس گل بنت قنسول

قلمه و تکثیر گل دیفن باخیا در آب + تکثیر از برگ و کاشت در خاک

آموزش قلمه زدن گیاهان

آموزش تصویری قلمه زدن گل کاغذی

آموزش نگهداری و تکثیر درختچه موز زینتی