آفتاب سوختگی و درمان آن در گیاهان

آفتاب سوختگی و درمان آن در گیاهان: همان‌طور که میدانید هر گل و گیاهی نسبت به زادگاه و محل زیست خود به مقدار معینی نور مستقیم خورشید نیاز دارد. کم‌تر از میزان معین یا بیشتر از آن باعث پدید آمدن مشکلاتی برای گیاهان ما می‌شود. همان‌طور که قبلاً گفته شد نور کمتر از نیاز گیاه باعث پدید آمدن مشکلاتی برای گیاهان از جمله ریزش برگ، ساقه‌های دراز و برگ‌های کم و کوچک با فاصله زیاد از یکدیگر، گیاهی ضعیف و غیر شاداب و… بسیاری مشکلاتی دیگر اما در این مقاله می‌خواهیم درباره نور زیاد و آفتاب مستقیم توضیح بدهیم. هر گیاهی به یک رنج از نور نیاز دارد و همان‌طور که نور کمتر از رنج باشد گیاه آسیب می‌بیند نور بیش از اندازه نیز به گیاه آسیب وارد می‌کند.

گیاهان از لحاظ نیاز به نور به ۲ دسته کلی تقسیم می‌شوند.

۱_ گیاهان سایه دوست:
این گیاهان که شامل اکثر گیاهان آپارتمانی مانند پتوس، برگ انجیری، بنجامین، بنفشه آفریقایی ،کاج مطبق و… می‌باشد به سایه آفتاب نیاز دارند. البته منظور از سایه یک مکانی که آفتاب به صورت مستقیم به آن نتابد و محل تاریک برای این گیاهان خوب نیست. آفتاب مستقیم و کامل برای این گیاهان مناسب نبوده و آن ها را از بین می‌برد. نور ملایم پشت پنجره‌ها با فاصله یک متری می‌تواند برای بسیاری از گیاهان آپارتمانی مناسب باشد.

۲_ گیاهان با نیاز به نور کامل:
این گیاهان که شامل اکثر کاکتوس‌ها و ساکولنت ها، گیاهان گل‌دار و فصلی و… می‌باشد. این گیاهان به نور کامل خورشید نیاز دارند هرچند در سایه زنده می‌مانند اما رشد غیرطبیعی خواهند‌ داشت و در نهایت از بین می‌روند و گل دهی نمی‌کنند. اما این گیاهان نیز تا یک رنجی از شدت نور خورشید را تحمل می‌کنند و نور شدید آفتاب بخصوص زمانی که گیاه را به یکباره به محل با نور شدید منتقل می‌کنیم می‌تواند باعث سوختگی گیاه شود.

شدت نور و گرمای خورشید در انواع شهرها و کشورها متفاوت می‌باشد. همچنین نور خورشید در فصل‌ها متفاوت بوده و در فصل تابستان به صورت مستقیم برگ‌های گیاهان را سوزانده و آن‌ها را از بین می‌برد.

نور زیاد و داغ آفتاب فصل تابستان باعث ایجاد لکه‌های قهوه‌ای و سوختگی بر روی تنه و ساقه گیاهان می‌شود که این لکه‌ها به هیچ وجه از بین نمی‌روند. برگ‌ها زرد شده و می‌ریزند، رشد گیاه کند می‌شود، عمر گل‌ها کم شده و پژمرده می‌شود و گیاه حالت شادابی خود را از دست داده و در دراز مدت از بین می‌روند.

بهترین راه در این فصل فیلتر کردن نور خورشید می‌باشد. می‌توانید گیاهان خود را با کمی فاصله از شیشه پنجره قرار دهید تا آفتاب از پشت شیشه به آن‌ها بتابد یا استفاده از روزنامه نیز مناسب می‌باشد. در گلخانه‌های بزرگ و کوچک از شید های سبز رنگ استفاده می‌کنند که نور گیاه را فیلتر کرده و از سوختگی گیاهان جلوگیری می‌کنند.

محل سوختگی عمیق برای همیشه بر روی گیاه باقی می‌ماند. ولی سوختگی‌های سطحی که با تغییر رنگ اولیه مشخص است می‌تواند برگشت پذیر باشد.

در فصل داغ تابستان مراقب گیاهان خود باشید از آن‌ها در برابر آفتاب سوزان محافظت کنید و حتماً نور را فیلتر کنید تا به گیاهان آسیب وارد نشود.

گیاهانی که از ابتدای بهار در باغچه کاشته میشوند معمولا کمتر دچار آفتاب سوختگی میشوند تا گیاهانی که در گلدان کشت میشوند. این به دلیل خاصیت خاک در جذب گرما و گستردگی ریشه گیاه می باشد.

گیاهان را نباید به یک‌باره به محلی با نور زیاد منتقل کرد بهتر است از ابتدای بهار جای گیاهان بخصوص کاکتوس‌ها و ساکولنت ها را مشخص کنید و در آنجا قرار دهید تا با افزایش تدریجی نور آفتاب آسیبی به گیاهان نرسد.

آفتاب در مناطق با هوای رطوبت بالا آسیب کمتری به گیاه می‌رساند تا مناطقی که آفتاب شدید با هوای خشک دارند.

آفتاب سوختگی در گیاهان با افزایش درجه حرارت و از طرفی افزایش شدت نور (افزایش طول روز و زاویه تابش) افزایش می یاید. لازم است برای مقابله با این تنش، فیزیولوژی تنش را بدانیم تا به خوبی جهت انتخاب ترکیبات کودی تصمیم گیری کنیم.

نور عامل اصلی تولید در گیاه و فتوسنتز گیاه است. وقتی نور به سطح برگ می‌رسد فوتون‌های نور در تایلوکویید کلروپلاست گیاه در ابتدای چرخه Z باعث شکستن یک مولکول آب می‌شود و الکترون آزاد شده توسط منگنز گرفته می‌شود و در طی چرخه Z با انتقال الکترون اولین عامل انتقال انرژی یا همان NADPH را می‌سازد که عامل اصلی در تولید قند در فرایند فتوسنتز است.

نکته اصلی اینجاست که نور باید در ابتدا مولکول آب را بشکند و سپس با منگنز الکترون آزاد شده را منتقل کند پس وجود این دو عامل ضروری است. با افزایش دما و تعرق بیشتر در گیاه آب بیشتری از گیاه خارج می‌شود و کمبود آب در سلول باعث می‌شود نور وارد شده مسیر صحیح را طی نکند و موجب خسارت نوری شود.

برای رفع این نقیصه گیاه به میزان بیشتری پتاسیم نیاز دارد تا بتواند ضمن بستن روزنه‌ها از هدر روی بی مورد آب جلوگیری کند تا نور در مسیر اصلی صرف شود. با گرما مسئله دیگری هم در گیاه پدیدار می‌شود که عدم پایداری غشا سلولی است.

در غشا سلولی دو لایه چربی وجود دارد که می‌بایست در دمای محیط نیمه سیال باشند تا ارگان‌هایی که در غشا سلول هستند بتوانند به کار خود ادامه دهند. این چربی باید با تبدیل شدن به روغن اشباع در حرارت بالاتر نیمه سیالی خود را حفظ کند. گیرنده‌های نور در همین غشا سلولی قرار دارند پس حفظ این خاصیت غشا بسیار اهمیت دارد.

علائم کمبود نور را باید بررسی کنید و در صورت مشاهده رنگ پریدگی و باریک شدن و یا کوچک شدن برگ‌ها باید نور مورد نیاز گیاه را تأمین کرد.

کمبود نور در کاکتوس‌ها باعث رشد علفی و باریک شدن گیاه می‌شود. کاکتوس‌ها با تیغ‌های بلند و زیاد تحمل بیشتری از آفتاب را دارند تا کاکتوس‌هایی که دارای تیغ‌های اندکی هستند.