آموزش کاشت بذر چمن

چمن چیست؟ چمن گیاهی است علفی که از تیره گندمیان می‌باشد. اکثر چمن‌ها یا ساقه ندارند و یا ساقه‌های بسیار کوتاهی دارند. برگ‌های چمن دارای طیف رنگی مختلف از رنگ سبز و از نظر ضخامت نیز بافت‌های مختلفی دارد. اصولاً با توجه به ضخامت برگ چمن آنها را به دو گروه باریک برگ و پهن برگ تقسیم می‌کنند چمن‌ها دارای ریزوم و استولون هستند. ریزوم ساقه‌هایی است که در زیر زمین رشد می‌کند و استولون ها بسیار شبه ریزومها هستند اما بر روی سطح خاک رشد می‌کنند. هر دوی این اندام‌ها در واقع به رشد و توسعه و تکثیر چمن‌ها کمک می‌کنند.

چمن‌ها به‌طور گسترده در فضاهای ورزشی، طراحی و زیباسازی فضای سبز و پارک‌ها و استفاده به عنوان گیاه پوششی در باغچه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

آموزش کاشت بذر، تخم یا دانه گیاه چمن

در این مقاله خواهید خواند:
آماده سازی زمین برای کاشت چمن
آموزش کاشت بذر چمن
میزان استفاده از بذر چمن برای هر متر مکعب
روش کاشت بذر چمن در خاک
زمان کاشت بذرها
چگونگی پاشیدن بذرها
روش‌های تکثیر رویشی
نگهداری و آبیاری چمن پس از کاشت
کوددهی چمن‌ها
آماده سازی زمین برای کاشت چمن

قبل از هر عملی باید تمامی اجسام اضافی همانند قلوه سنگ‌ها، بقایای گیاهان و سایر اجسام را از سطح خاک و تا عمق حداقل ۱۵ سانتیمتری زمین مورد نظر جمع کرد. سپس باید به بافت خاک توجه کنیم. اصولاً خاکی که قرار است چمن را در آن بکاریم بهتر است که در حدود ۳۰ درصد حاوی مواد آلی همانند کود پوسیده دامی باشد. مثلاً اگر عمق خاک را ۱۵ تا ۲۰ در نظر بگیریم باید به ضخامت حدود ۵ سانتیمتر بر روی آن مواد آلی اضافه کنیم و سپس به خوبی با خاک قسمت زیرین مخلوط شود تا بافتی یکنواخت به دست بیاید. علاوه بر مواد آلی، اگر خاک اصولاً سبک است از خاک رس و اگر خاک اصولاً سنگین است از خاک شنی برای اصلاح بافت خاک کمک می‌گیریم. بعد از اضافه کردن مواد مورد نیاز برای اصلاح بافت خاک، سطح خاک را باید کاملاً صاف کنیم البته اگر مساحت زمین بزرگ است (مثلاً مثل زمین‌های فوتبال) باید شیبی ملایم به میزان ۱ تا ۲ درصد رعایت شود تا جاری شدن آب ناشی از آبیاری و یا ریزش باران به آسانی صورت گیرد و آب‌های اضافی در یک نقطه از زمین جمع نشده و جاری شوند.

نحوه کاشت بذر چمن

اگرچه کاشت بذر متداول‌ترین راه احداث چمن است اما مشکلات خاص خود را دارد. بخصوص مقطع زمانی کاشت تا جوانه زدن بذرها بسیار حساس است و مسائلی مانند عدم آماده سازی مناسب زمین، رویش علف‌های هرز، مشکلات جوی مانند سرد و یا گرم شدن ناگهانی هوا و یا بارش شدید باران و … می‌توانند مانع از سبز شدن مناسب بذرهای چمن شوند. بنابراین باید طوری عمل کرد که حداقل مشکلات در برابر جوانه زنی و رشد بذرها وجود داشته باشد. انتخاب بذر خوب و مناسب اولین قدم است. انتخاب بذر باید با توجه به شرایط آب و هوایی و همچنین انتظار شما از چمن باشد. قطعاً اگر بخواهید بر روی چمن راه بروید باید نوعی را انتخاب کنید که قدرت تحمل لگدمال شدن را داشته باشد. و یا اگر می‌خواهید که چمن را در زیر درختان بکارید باید نوعی را انتخاب کنید که با رویش و زندگی در زیر سایه مشکلی نداشته باشد.

چه مقدار بذر چمن باید استفاده کرد؟

همانطور که قبلاً نیز اشاره کردم چمن‌ها با توجه به میزان ضخامت برگ‌هایشان به دو گروه باریک برگ (برگ لطیف) و پهن برگ (برگ خشن) تقسیم می‌شوند معمولاً نمونه‌های لطیف بذرهای ریزتری از نمونه‌های برگ خشن دارند. در مورد بذرهای ریز چمن ۲۰-۱۵ گرم بذر برای یک متر مربع و برای بذرهای درشت چمن ۵۰-۳۰ گرم بذر برای هر متر مربع کافی است. به‌کارگیری کمتر و یا بیشتر از این مقادیر موجب تراکم نامناسب و رشد نامناسب چمنها خواهد شد.به‌کارگیری تعداد بیشتر بذر راه حل جوانه زنی بهتر و تراکم بیشتر بذرها نیست بلکه این امر به نوبه خود می واند منجر به ضعیف شدن و از بین رفتن چمن‌ها شود زیرا فضای کافی برای رشد و توسعه گیاهان جوان وجود ندارد. همچنین اگر قسمت‌هایی از چمن سبز نشد می‌توانید در طی بهار و یا پاییز عمل کاشت بذر اضافه در قسمت‌های کم تراکم را انجام دهید.

زمان کاشت بذرها

برای تعیین زمان کاشت بذرها باید به دمای هوا توجه ویژه کرد. اصولاً دمای پایین در اوایل بهار و همچنین اواخر پاییز می‌تواند منجر به کاهش جوانه زنی بذرهای کاشته شده شود. همچنین حتی اگر دما مشکلی پیدا نکند بهتر است که در اواخر پاییز نسبت به کاشت بذرها اقدام نکرد زیرا گیاهان جوان تا زمستان فرصت بسیار کمی برای رشد و توسعه دارند و در برابر سرمای زمستانه بسیار حساس هستند. بنابراین برای چمن‌های فصل گرم اواخر فروردین ماه که خطر سرماهای دیررس بهاره از بین رفته است و اگر هم که مشکلی برای مسئله آبیاری آنان وجود نداشته باشد اواخر بهار و یا اوایل تابستان بهترین زمان کاشت است اگرچه به دلیل احتمال پیشی گرفتن رشد علف‌های هرز در این زمان از سال، ابتدای فصل بهار برای کاشت بذر چمن‌های گرمسیری ارجحیت دارد. برای چمن‌های سردسیری اواخر تابستان و یا اوایل پاییز مناسب کاشت بذر است. بهترین زمان برای کاشت بذر صبح زود یا اواخر بعدازظهر است که باد ندارد.

چگونگی پاشیدن بذرها

اگر بذر چمن بسیار ریز است بهتر است که ابتدا با شن و یا مقداری از مخلوط خاکی ترکیب شود و بعد بر روی سطح زمین پاشیده شود. این کار پخش شدن یکنواخت بذرها را تضمین می‌کند. همچنین بهتر است که قبل از پاشیدن بذرها خاک را به خوبی مرطوب کنید زیرا خشک بودن خاک و آبیاری بعد از عمل کاشتن بذرها احتمال جابجایی بذر توسط جریان آب را افزایش می‌دهد. برای پاشیدن بذرها امروزه ماشینهایی وجود دارد که با کمک آنان بذرها به شکل یکنواخت‌تری بر روی سطح خاک قرار می‌گیرند. شیوه بذرپاشی نیز بدین صورت است که تمامی بذرها در یک جهت بر روی زمین قرار نمی‌گیرند بلکه ابتدا توده بذر را به دو قسمت مساوی تقسیم می‌کنند. یک قسمت را در جهت شرق به غرب (و یا عرض زمین) و قسمت دیگر را در جهت شمال به جنوب (و یا طول زمین) بر روی زمین می‌پاشند تا به پخش شدن یکنواخت این بذرها کمک شود.

بعد از پاشیدن بذرها باید لایه‌ای از مخلوط خاکی به ضخامت ۱ سانتیمتر برای بذرهای درشت و ضخامت ۰٫۵ سانتیمتر برای بذرها ریز، روی بذرها ریخته شود. بعد از قرار دادن پوشش خاکی بر روی بذرها اگر هنوز حدود ۵ تا ۱۰ درصد آنها دیده شوند و به زیر خاک فرو نرفته باشند ایرادی ندارد. از زمان کاشتن بذرها تا جوانه زدن آنها باید خاک را مرطوب نگه داشت اما نباید در این امر زیاده روی کرد زیرا احتمال شیوع برخی از بیماری‌های قارچی بخصوص بیماری مرگ گیاهچه به دلیل رطوبت بالای محیط وجود دارد. باید رطوبت به صورتی تأمین شود که از سطح خاک تا عمق ۲-۱٫۵ سانتیمتری همیشه مقداری از رطوبت را داشته باشد. توجه داشته باشید که تا زمان جوانه زنی بذر چمن مسئله آبیاری و حفظ رطوبت مناسب از اهمیت بسیار زیادی برخورد دار است زیرا کمترین میزان خشک شدن خاک و یا آبیاری بیش از اندازه از عوامل جدی در عدم سبز شدن بذرهای چمن هستند.

روش‌های تکثیر رویشی

برخی از چمن‌ها را نمی‌توان به راحتی با کاشت بذر آنان تکثیر کرد. برای چنین چمن‌هایی روش تکثیر رویشی استفاده می‌شود. همچنین از روشهای تکثیر رویشی نه تنها برای احداث چمن بلکه برای تعمیر قسمت‌های آسیب دیده چمن‌ها نیز استفاده می‌شود. تکثیر رویشی چمن‌ها اگر چه منجر به استقرار سریع چمن در ناحیه مورد نظر و پوشش یکنواخت این منطقه می‌شود اما روشی گران است و اصولاً این نوع از چمن‌ها نسبت به شیوع آفات و بیماری‌ها حساسیت نشان می‌دهند. از اصلی‌ترین روش‌های تکثیر رویشی چمن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

روش سادینگ sod که آن را در زبان فارسی می‌توان پودپی نامید نوعی از پوشش چمن است که در آن ریشه‌ها، ریزوم ها و استولون های گیاه به شکل محکم به هم متصل باشند. در این روش قطعاتی از چمن که معمولاً به شکل نوار به ضخامت ۲٫۵-۱٫۸ سانتیمتر هستند در مکان اصلی قرار گرفته و پهن می‌شوند تا ریشه‌ها رشد کرده و به خاک قسمت زیرین نفوذ کنند. اگر ضخامت این نوارها بیش از این باشد ریشه دهی بسیار آهسته و ضعیف انجام می‌شود و اگر ضخامت کم باشد حساسیت این چمن در برابر سنگینی اجسام (مثل رفت و آمد افراد) بسیار زیاد است و قطعات آن از هم جدا می‌شود. همچنین اصولاً هر قدر که تراکم چمن کمتر باشد ضخامت نوار را باید بیشتر در نظر گرفت تا از جدا شدن قطعات چمن در حین حمل و نقل جلوگیری شود. از زمان جدا سازی نوارهای چمن پودپی از زمین محل تکثیر این نوع چمن و کاشت و قرار دادن آن در زمین مورد نظر نباید بیش از یک روز در شرایط هوای گرم و بیش از ۳-۲ روز در هوای خنک فاصله باشد.

طرح‌های مختلفی که در زمین‌های فوتبال مشاهده می‌کنید با استفاده از روش کاشت پودپی به‌دست آمده است. همچنین با استفاده از این روش می‌توان در مکانهایی که دارای شیب تند هستند و یا رفت و آمد در آنان زیاد است به نحوی که جوانه زنی بذرها امکان پذیر نیست و یا برای احداث فرش چمن برای مساحتی وسیع استفاده کرد. در روش پودپی مدت زمان لازم برای احداث چمن دو هفته است در حالی که در روش بذرکاری به حدود ۱۵-۱۰ هفته زمان نیاز است. معمولاً از چمن چبر و یا مخلوط چبر+فتان قرمز+چمن چایر+سن آگوستین برای این روش استفاده می‌شود.
نوارهای پودپی را می‌توان برای یک روز در هوای گرم و همچنین ۳-۲ روز در هوای خنک نگهداری کرد و سپس نسبت به کاشت آنان اقدام نمود.

توجه داشته باشید محصول به دست آمده در این روش با چمن مصنوعی متفاوت است.

روش پهروکاری Plugging از دیگر روشهای تکثیر رویشی چمن است که در واقع همان روش پودپی می‌باشد اما شامل قطعات کوچک‌تری می‌شود که برای پوشاندن قسمت‌های آسیب دیده و لخت چمن مورد استفاده قرار می‌گیرد. این قطعات شامل تکه‌هایی از چمن به قطر ۱۰-۵ سانتیمتر هستند که در زمین اصلی به فاصله ۳۰-۱۵ سانتیمتری از یکدیگر کاشته می‌شوند. این قطعات به تدریج رشد کرده و تکثیر می‌شوند و زمین را می‌پوشانند.

روش کاشت قسمت‌های مختلف اندام‌های رویشی چمن از جمله ریزوم و استولون ( Spriging) که با نام چمن تیل نیز شناخته می‌شود روش دیگری است که دری آن استولون، ریزوم یا اعضای رویشی چمن را در زمین مورد نظر می‌کارند. این قسمت‌ها بعد از استقرار شروع به رشد کرده و به تدریج گسترده می‌شوند. از جمله مکانهایی که با این روش می‌توان چمن کاشت فاصله بین بلوکه های سنگی و سیمانی است. چمن‌هایی مانند زویشیا و چایر از جمله چمن‌هایی هستند که با این روش نیز به خوبی می‌توانند تکثیر می‌شوند.

نگهداری از چمن

آبیاری

چمن‌ها برای ادامه زندگی و سرسبز و شاداب بودن به آبیاری منظم نیاز دارند. اگرچه برخی از چمن‌ها همانند چمن چایر، بوفالو، زویشیا، بهیا و فتان قرمز بیش از سایر چمن‌ها به شرایط خشکی مقاومت نشان می‌دهند اما به هر حال آبیاری نامناسب و خشکی کشیدن این گیاهان برابر است با ضعیف شدن آنان و غلبه علف‌های هرز، بیماری‌ها و آفات بر آنان. چمن‌های رطوبت دوست نیز عبارتند از اروای خزنده، چبری زبره، چمن فرش، چبر یک‌ساله. البته این چمنها نیز اگر آبیاری فراوان شوند نیز دچار پوسیدگی ریشه و ساقه و شیوع بیماری‌های قارچی می‌شوند. بنابراین در آبیاری آنان نیز نباید زیاده روی کرد.

برای تعیین زمان دقیق آبیاری و همچنین میزان آبیاری از وسایل و روشهایی همانند تانسیومتر (تعیین فشار مکش در خاک)، روش الکتریکی، آوگر (تعیین رطوبت در عمق) استفاده می‌شود. اما در بسیاری مواقع مانند محیط‌های شخصی و خانگی دسترسی به این وسایل امکان پذیر نیست بنابراین از دو روش برای تعیین زمان آبیاری استفاده می‌شود. تغییر رنگ چمن و همچنین بر جای ماندن رد پا بر روی چمن و عدم بازگشت به حالت اولیه بعد از برداشتن پا از روی آن. بهتر است که در هر نوبت آبیاری خاک حداقل تا عمق ۳۰ سانتیمتری مرطوب شود. آبیاری اندک و با حجم نامناسب مانع از توسعه ریشه‌ها بخصوص به قسمت‌های زیرین خاک و ضعف رشد چمن می‌شود که در این حالت علف‌های هرز به آسانی به چمن غالب می‌شوند. توجه داشته باشید که چمن هر مقدار که تازه‌تر و جوان‌تر باشد نیاز به آبیاری بیشتری دارد. حتی در هفته‌های اولیه بعد از سبز شدن بذرهای چمن و کاشت چمن، در طی روز به دو نوبت آبیاری نیاز است اما با بزرگ و بالغ شدن این گیاه نیاز به آبیاری نیز کاهش می‌یابد.

بهترین زمان آبیاری نیز صبح است. تابش آفتاب در میانه روز علاوه بر تبخیر سریع‌تر آب ممکن است موجب سوختن برگها به دلیل وجود قطرات آب بر روی آنان شود. آبیاری در نزدیکی شب و یا شب هنگام نیز احتمال شیوع بیماری‌های قارچی را افزایش می‌دهد.

کوددهی چمن‌ها

چمن‌ها همانند سایر گیاهان نیاز به عناصر غذایی دارند تا بهترین رشد خود را انجام دهند. شرایط تغذیه مناسب چمن موجب قوی‌تر شدن آن، رشد سریع‌تر آن و همچنین کمک به پیش رسی و جلو افتادن چمن از زمان رشد علف‌های هرز و استقرار چمن می‌شود. در مورد چمنهای فصل گرم که اوج رشد آنان در اواسط تابستان است می‌توان در اوایل بهار و زمانی که نخستین علائم سبز شدن بهاره مشاهده می‌شود نسبت به کوددهی اقدام کرد. این نوع چمنها را بهتر است در اوایل فصل پاییز کوددهی نکرد تا بتوانند به خوبی زمستان را در حالت استراحت و رکود طی کنند. در مورد چمن فصل سرد می‌توان در اوایل پاییز به گیاه کود داد تا رشد کند و ذخیره کافی برای رشد بهتر بهاره نیز تأمین شود. اگر به چمن‌های فصل سرد در تابستان کود بدهیم باعث کاهش رشد و حتی سوختن چمن خواهیم شد زیرا چنین چمنهایی در این فصل در رکود به سر می‌برد.

فرمول‌های کودی مختلفی برای چمن‌ها وجود دارد. برای افرادی که در محیط‌های شخصی و خانگی اقدام به نگهداری چمن می‌کنند فرمول‌های کودی کامل که حاوی سه عنصر اصلی نیتروژن- فسفر – پتاسیم به نسبت‌هایی استفاده می‌شوند که در آن میزان نیتروژن بیش از دو عنصر فسفر و پتاسیم است و معمولاً میزان فسفر نیز از پتاسیم پایین‌تر است. برخی از پرورش دهندگان نسبت ۱-۱-۳ و ۱-۱-۵ را (عدد سمت چپ نیتروژن- عدد وسط فسفر – عدد سمت راست پتاسیم) را همانند فرمول ۵-۵-۱۵ و ۵-۵-۲۵ به میزان ۲-۱٫۵ کیلو در هر ۱۰۰ متر مربع مصرف می‌کنند اما فرمول‌های دیگری هم وجود دارد. حتی در برخی از این کودها میزان فسفر بسیار کمتر از پتاسیم منظور شده است تا گیاه بیشتر به رشد رویشی و توسعه ساختار ریشه‌ها تشویق شود و این‌گونه فرمول‌ها برای چمن‌های جوان بسیار استفاده می‌شود. کودهای آماده مخصوص چمن که در بازار عرضه می‌شوند معمولاً میزان کود را (چند کیلوگرم در هر متر مربع) و همچنین نوع چمن مناسب این کود را بر روی بسته خود ذکر می‌کنند. زمان مناسب شروع کوددهی از اوایل اسفند تا فروردین ماه است. سپس اگر چمن مرتباً چیده می‌شود باید هر دو هفته یکبار با کود کامل کودپاشی شوند.

منبع: باغ سبز
انتشار: میهن کاکتوس

آموزش کاشت پیاز گل سنبل در گلدان و باغچه

آموزش کاشت درخت بلوط

آموزش کاشت سبزیجات در خانه

آموزش تکثیر گیاهان توسط قلمه زدن

مقاله تخصصی در مورد بذر گیاهان

آموزش تکثیر درخت کاج ، قلمه و کاشت بذر گیاه کاج

آموزش هرس درخت بلوبری

نکاتی مهم در مورد کاشت بذر گیاهان