همه چیز در مورد بذر گیاهان

همه چیز در مورد بذر گیاهان : بذر یا تخم یا دانه به بخشی از گیاهان که برای تکثیر مورداستفاده قرار می‌گیرد گفته می‌شود. درواقع بذر یک گیاه زنده می‌باشد که هنوز رشد نکرده است و درصورتی‌که شرایط لازم فراهم شود شروع به رشد خواهد کرد. قسمت‌های مختلف بذر را می‌توان در سه دسته کلی و عمومی قرارداد:

رویان (جنین):
رویان درواقع یک محور است که در قسمت بالا و پایین آن دو نقطه رویشی وجود دارد. با رشد منطقه بالایی ساقه و با رشد منطقه پایینی ریشه‌چه تولید می‌شود. زمانی که بذر شروع به جوانه‌زنی می‌کند ابتدا ریشه‌چه گیاه بیرون می‌آید و سپس محور مربوط به ساقه از بذر بیرون می‌آید و قابل‌مشاهده می‌شود. رویان یک بذر، همیشه فعال و آماده به فعالیت و جوانه زدن نیست و گاهی موانعی بر سر راه شروع فعالیت آن وجود دارد. مثلاً یا خودش هنوز نابالغ است و یا اینکه به دلیل وجود برخی مواد و یا پوسته محکم بذر امکان فعالیت برای آن وجود ندارد. به همین دلیل گاهی لازم است که قبل از کاشت بذر برخی گیاهان کارهایی خاص همانند قرار دادن آن در محیطی سرد و مرطوب و یا کارهای متفاوت دیگری انجام داد که رویان از حالت خواب و رکود دربیاید و فعال شود.

بافت ذخیره بذر:
از زمانی که بذر جوانه بزند تا زمانی که برگ‌های اولیه شکل بگیرند و بتوانند با کمک نور غذا سازی و فتوسنتز انجام دهند، انرژی فعالیت‌های بذر از طریق مواد ذخیره و موجود در درون بذر تهیه می‌شود. بنابراین اینکه یک بذر دارای مواد ذخیره‌ای کافی باشد برای رشد و نموی بعدی آن بسیار مهم است. تولید و ذخیره سازی این مواد زمانی انجام می‌گیرد که بذر هنوز به گیاه مادری خود وصل است. یعنی مثلاً گیاهی داریم که در حال گلدهی و تشکیل میوه است. هر مقدار که شرایط محیطی و نگهداری این گیاه بهتر باشد، بذرهایی با مواد ذخیره‌ای مرغوب‌تری نیز شکل می‌گیرند و درنتیجه در آینده گیاهی باکیفیت بهتر از آنان تولید می‌شود.

پوشش بذر:
معمولاً پوشش بذر خشک و سفت می‌شود تا از جنین و بافت‌های ذخیره‌ای داخل بذر نگهداری کند و در حین جابجایی و انتقال به این دو جزء داخلی بذر آسیب نرسد. بنابراین وجود داشتن و سالم بودن این پوشش بسیار مهم است اما گاهی همین پوشش می‌تواند مانعی بر سر راه جوانه‌زنی بذرها باشد که در این صورت می‌بایست با روش‌هایی از ضخامت پوسته بذر کم کرد تا جذب آب و جوانه‌زنی بذر با سهولت بیشتری انجام شود.

روش انبار کردن بذر:
گاهی لازم می‌شود که برای مدت‌زمانی بذرهای یک گیاه انبار و ذخیره شوند تا زمان مناسب کاشت آنان فرابرسد. طول مدت‌زمان نگهداری بذرها در انبار بستگی به نوع بذر و گیاه، شرایط بذر و همچنین شرایط انبار دارد. برخی گیاهان را برای مدت‌زمان طولانی‌تر و برخی را کوتاه‌تر می‌توان انبار کرد. همچنین بذر قوی از بذر ضعیف از انبارداری طولانی‌تری برخوردار است و یا اینکه انبارهای خنک و خشک بسیار مناسب‌تر از انبارهای گرم و مرطوب هستند.

اصولاً قبل از قرار دادن بذرها در انبار باید آنها را برای مدتی مثلاً ۳-۲ هفته در مکانی با دمای معمولی اتاق و به‌دوراز نور مستقیم قرارداد تا رطوبت اضافی خود را از دست بدهند. در این رابطه اگر بذرها را بر روی سطح زمین پارچه و یا سینی پخش‌کنیم تبادل هوا و تهویه و درنتیجه خشک شدن بهتر انجام می‌شود. وجود این رطوبت اضافی در بافت بذر می‌تواند موجب شیوع بیماری‌های قارچی در طی نگهداری در انبار شود. معمولاً برای بذرهای اغلب گیاهان گل‌دار زینتی سبزی‌ها و گیاهان زراعی و درختان میوه رطوبت مناسب بافت بذر اکثر گیاهان و البته نه تمامی آنان در حد ۶-۴ درصد است. از طرف دیگر رطوبت هوای انبار نیز مسئله ساز است. برای نگهداری اکثر بذرها رطوبت نسبی هوای انبار در حدود ۲۵%-۲۰% در نظر گرفته می‌شود البته هر مقدار دمای انبار پایین‌تر باشد می‌توان رطوبت نسبی هوا را بیشتر در نظر گرفت. به‌طور کل به ازا هر ۵ درجه سانتی‌گراد از دمای انبار طول عمر بذر دو برابر می‌شود.

در انبارداری حرفه‌ای بذرها دمای انبار را در حدود صفر تا ۱۸- درجه سانتی‌گراد در نظر می‌گیرند اما توجه داشته باشید که در چنین دمایی رطوبت نسبی محیط نیز از حدود ۷۰٪ کمتر نیست. اگر در چنین دمایی رطوبت نسبی کم باشد و دما تا این حد سرد باشد قطعاً به بذر آسیب می‌رسد. در شرایط معمولی و خانگی بهترین دمای انبار حدود ۱۰-۱ درجه سانتی‌گراد است. اگر این دما امکان پذیر نیست و دمای بیشتری در انبار موجود است حتماً می‌بایست نسبت به عدم وجود رطوبت اضافی چه در بافت بذرها و چه در هوا و اتمسفر انبار اطمینان حاصل کرد زیرا وجود رطوبت به همراه دمای بالا و نامناسب به معنی کاهش حتمی کیفیت و قدرت جوانه زنی بذرها است.

برای بسته بندی بذرها البته به شرط اینکه بذر رطوبت داخلی اضافه نداشته باشد و شرایط انبار نیز مساعد باشد از قوطی‌های فلزی و آلومینیومی و یا کیسه‌های پلاستیکی با ضخامت بیش از ۳ میلی‌متر باشند استفاده می‌شود. این مواد مانع از ورود هوای مرطوب به اطراف بذرها می‌شوند به همین دلیل پاکت‌های کاغذی و یا پارچه‌ای از بذرها در برابر تغییرات محیط حفاظت نمی‌کنند.

طول عمر بذر:
هر مقدار که شرایط نگهداری بذرها در سطح بالایی قرار داشته باشد و یا هرقدر که کیفیت بذر بالا باشد بازهم بذرهای گیاهان مختلف از نظر طول عمر طبیعی باهم متفاوت هستند و این یک مسئله ژنتیکی است. اگرچه با بهینه کردن شرایط نگهداری و انبار می‌توان طول عمر را افزایش داد اما بیش از ویژگی ژنتیکی بذر یک نوع گیاه نمی‌توان انتظار داشت که بعد از مدت‌زمان مشخص و طول عمر معمول خود، بازهم کیفیت خود را حفظ کند. بذرها ازنظر طول عمر طبیعی که دارند در سه گروه قرار می‌گیرند.

بذرهای کوتاه عمر همانند درختان مناطق معتدل که بذرهایشان معمولاً در بهار می‌رسد همانند سپیدار، افرا، بید و نارون که از چند روز و حداکثر تا یک سال زنده می‌مانند. در شرایط طبیعی و در طبیعت بذر این نوع گیاهان بعد از رسیدن بر روی درخت مادری و ریزش به زیر آن، فوراً در خاک جوانه می‌زنند و نیازی به گذران فصول پاییز و زمستان نیست. همچنین بذر اکثر گیاهان گرمسیری و همچنین نیمه گرمسیری همانند قهوه، ازگیل ژاپنی، انواع نخل‌ها، انبه، کاکائو، خرمالو و مرکبات و یا بذرهایی که لپه‌ها (قسمت خوراکی) بزرگی دارند همانند بادام، فندق، گردو، شاه‌بلوط و پسته نیز در این گروه قرار می‌گیرند. توجه کنید که گذر زمان به معنی عدم جوانه‌زنی این بذرها نیست بلکه به معنی کاهش درصد جوانه‌زنی و یا کاهش کیفیت گیاه تولیدشده توسط این بذرها است.

بذرهایی با عمر متوسط همانند بذر اکثر درختان سوزنی‌برگ سبزی‌ها و گل‌ها و غلات که معمولاً ۵-۲ سال و در بهترین شرایط نگهداری حداکثر تا ۱۵ سال زنده می‌مانند.

بذرهای بلند عمر که بذرهایی با پوسته سخت هستند که حداقل ۲۰-۱۵ سال زنده می‌مانند. معمولاً بذر علف‌های هرز در این گروه قرار می‌گیرند.

تصویر شماره یک: طول عمر بذر برخی از گیاهان

ضدعفونی بذر قبل از کاشت:
برای جلوگیری از شیوع بیماری‌هایی که عامل آنها در خاک زندگی می‌کند می‌توان آنان را با برخی مواد ضدعفونی کرد که این مواد را نیز می‌توان در سه گروه قرار داد:

موادی که فقط سطح بیرونی بذر را ضدعفونی می‌کنند همانند هیپوکلریت سدیم و یا هیپوکلریت کلسیم. به بیان ساده‌تر برخی از ضدعفونی کننده‌ها و سفید کننده‌های خانگی جز این گروه هستند البته توجه کنید برای جلوگیری از آسیب به بذر این مواد را باید به شکل رقیق شده استفاده کرد معمولاً محلول ۲ درصد را استفاده می‌کنند.

موادی هستند که می‌توانند عوامل بیماری‌زای درون بذر را نیز نابود کنند که از این مواد می‌توان به فرم آلدئید و کلرید جیوه (به غلظت ۴-۲ در هزار) و آب گرم (۵۶-۵۰ درجه سانتی‌گراد به مدت ۳۰-۱۵ دقیقه) اشاره کرد.

گروه بعدی این مواد، آنهایی هستند که مانع از فعالیت قارچ‌ها و آفت‌ها بر روی بذرها می‌شوند که ازجمله قارچکش‌ها می‌توان به کاپتان و سرزان و از آفت‌کش‌ها می‌توان به لیندین و آلدرین اشاره کرد.

خفتگی بذر یا خواب بذر:
گاهی با وجود اینکه شرایط محیطی برای جوانه‌زنی بذرها مساعد و مناسب است، بذر جوانه نمی‌زند. در این صورت گفته می‌شود که بذر در حالت خفتگی و رکود است. در چنین شرایطی می‌بایست کارهایی انجام دهیم که بذر خفتگی خود را از دست بدهد اما اینکه چه‌کارهایی باید انجام دهیم بستگی به نوع خفتگی بذر دارد. در ادامه معروف‌ترین انواع خفتگی و راه‌کارهای از بین بردن آنان را برایتان توضیح می‌دهم توجه کنید بعد از انجام تیمارهایی جهت از بین بردن خفتگی بذر، بذرها را باید بلافاصله کاشت و این بذرها را به‌طور کل نمی‌توان مجدداً انبار کرد:

خفتگی فیزیکی و مکانیکی (پوسته بذر)- عامل رکود و خفتگی فیزیکی بذر پوشش سفت آن است که مانع از جذب آب توسط بذر و در نتیجه مانع از فعال شدن رویان جهت جوانه‌زنی می‌شود. از طرفی گاهی باوجود پوشش سفت‌وسخت بذر آب جذب می‌شود اما رویان به دلیل سفتی پوسته بذر نمی‌تواند توسعه یابد و به بیرون راه یابد. گیاهانی که بذر آنان خفتگی فیزیکی و یا مکانیکی دارند می‌توان به فندق، گردو، پسته، بلوط، اقاقیا، اکاسیا و میوه‌های هسته‌دار مانند بادام، هلو، شلیل گوجه، زردآلو، گیلاس و آلبالو و یا گیاهانی همانند سیب زمینی، گوجه‌فرنگی، فلفل، بادمجان، لوبیا، اختر، شمعدانی، چغندر و پیچک اشاره کرد. گاهی این خفتگی فیزیکی بعد از کاشت بذرها و به دلیل گرما و آبی که در زیرخاک وجود دارد خودبه‌خود و به تدریج از بین می‌رود و بذر جوانه خواهد زد و نیازی به انجام کاری خاص برای از بین بردن آنان نیست مثل گوجه‌فرنگی فلفل و بادمجان که در صورت وجود دما و وجود رطوبت مناسب خاک به‌تدریج شروع به جوانه‌زنی می‌کنند اما گاهی نیز این عوامل طبیعی آن‌قدر که باید و شاید مؤثر نیستند و می‌بایست تیمارهای خاصی انجام داد تا بذر بتواند سریع‌تر و بهتر جوانه بزند.

در چنین مواردی و برای از بین بردن خفتگی فیزیکی از روش‌هایی همانند خراش دهی مکانیکی سطح بذر که با وسایلی همانند کاغذ سنباده و یا سوهان استفاده می‌کنند. در این روش اگر تعداد بذر زیاد باشد آنها را هرماه با سنگریزه به درون دستگاهی گردان همانند مخلوط‌کن‌های سیمان می‌ریزند تا در اثر ساییده شدن با سنگریزه‌ها پوشش بذرها نازک شود. روش دیگر خراش دهی استفاده از برخی اسیدها است. مثلاً بذرها در اسیدی همانند اسیدسولفوریک (۹۰-۲۰ درصد) به نسبت یک قسمت بذر و دو قسمت اسید قرار می‌گیرند و خیس می‌خورند ودر طی این مدت چند بار هم زده می‌شوند. در هر مرتبه نیز نباید بیش از ۱۰ کیلو بذر استفاده شود. مدت‌زمان باقی ماندن بذر در اسید بستگی به نوع بذر و ضخامت پوسته آن و دمای محلول اسید دارد و می‌تواند از ۱۰ دقیقه تا شش ساعت طول بکشد بعد از اتمام این مدت‌زمان، بذرها به مدت ۱۰ دقیقه با آب شسته می‌شوند تا باقیمانده اسید از روی آنان پاک شود. این روش بیشتر در بخش صنعتی استفاده می‌شود و کمتر در محیط خانه استفاده می‌شود. روش دیگر از بین بردن این نوع خفتگی بکار بردن و خیساندن بذرها در آب گرم است. یعنی بذرها را در آب گرم ۱۰۰-۷۷ درجه به مدت ۲۴-۱۲ ساعت می‌خیسانند که البته مقدار آب می‌بایست ۵-۴ برابر حجم کل بذرها باشد تا مؤثر واقع شود و گرما به تمامی بذرها برسد. البته این گرما برای مقطع زمانی اولیه است و آب به‌تدریج در طی مدت ۲۴-۱۲ ساعت سرد می‌شود. بذرهایی که به این تیمار پاسخ می‌دهند متورم می‌شوند اما بذرهایی که بدون تغییر باقی می‌مانند و متورم نمی‌شوند دوباره باید خیساندن را برایشان تکرار کرد و خفتگی شیمیایی (خفتگی بازدارندگی). گاهی دلیل وجود برخی مواد شیمیایی موجود در ساختار بذر و قسمت‌های مختلف آن، رویان نمی‌تواند فعال شود و جوانه بزند.

از بذرهایی که خفتگی شیمیایی دارند می‌توان به این موارد اشاره کرد: اکثر میوه‌هایی که قسمت گوشتی و خوراکی دارند همانند مرکبات جالیزی‌ها میوه‌های هسته‌دار، سیب، گلابی، انگور، گوجه‌فرنگی به همین دلیل است که گفته می‌شود ابتدا بذرهای این گیاهان را باید از درون میوه و قسمت گوشتی درآورد و به خوبی شست تا تمام باقی‌مانده میوه از اطراف بذر پاک شود. از دیگر گیاهان که به دلایل مختلف دیگر دارای خفتگی شیمیایی هستند می‌توان به گیاهان کویری، زنبق، خردل، کتان، بنفشه، اسطوخودوس اشاره کرد. این گیاهان یا به دلیل وجود مواد شیمیایی خاص و یا لعاب داخلی که تولید نمی‌کنند دچار خفتگی شیمیایی می‌شوند.

خفتگی مروفولوژیکی و فیزیولوژیکی مربوط به رویان، همان‌طور که اشاره کردیم رویان یکی از اجزا داخلی بذر است. گاهی رویان به شکل نابالغ و توسعه نیافته باقی می‌ماند و باید تیمارهایی انجام داد تا رویان تحریک شود و برسد و آماده جوانه زنی شود. گاهی رویان کوچک است و به خوبی رشد نکرده است و توانایی جوانه زنی ندارد. در این حالت وجود یک دوره گرما برای بزرگ شدن آن لازم است همانند تاج‌الملوک، زبان در قفا، شقایق، آزالیا، زبان گنجشک، به داغ، پامچال، هویج، شمشاد و کاج درختان زبان گنجشک و گونه‌های گیاهان گرمسیری مختلف و گوناگون.

برای از بین بردن رکود و خفتگی بذرهایی که رویان نابالغ دارند کافی است که بسته به نوع بذر آنها را برای چند روز تا چند ماه در مکانی مناسب با دمای مناسب که گرم محسوب می‌شود انبار کرد تا رشد رویان درون بذر کامل شود و لزومی به انجام کار دیگری نیست. میزان گرما و مدت‌زمانی که برای بذر این گیاهان لازم است تا رویان آنها رشد کند و بزرگ شود متفاوت و متغیر است. مثلاً بذرهای گونه‌های مختلف نخل به‌طور عادی نیاز دارند تا چند سال انبار شوند تا رویان کوچک آنان به‌تدریج بزرگ شود اما می‌توان به انبار کردن آنان به مدت سه ماه در دمای ۴۰-۳۸ درجه چنین شرایطی را برای رویان کوچک آنان فراهم کرد تا در مدت زمان کوتاه‌تری رشد کنند. برای سایر گیاهان به‌غیراز نمونه‌هایی که گرمسیری محسوب می‌شوند معمولاً انبار کردن برای چند ماه در مکانی خشک با دمای ۳۰-۱۵ درجه و تاریک مناسب است.

گاهی رویان به اندازه کافی رشد کرده است و بزرگ شده است اما باز هم به دلیل وجود برخی بازدارنده‌های رشد در درون بذر به شکل خفته و غیر فعال باقی می‌ماند همانند بذر اکثر درختان و درختچه‌ها و گیاهانی که بومی مناطقِ معتدله هستند و در این صورت و برای از بین بردن این مشکل و کم کردن میزان این بازدارنده‌ها می‌توان از روش سرمادهی مرطوب استفاده کرد. بدین صورت که بذرها را برای مدتی تحت سرمادهی مرطوب قرار می‌دهند. مدت زمان نیز بستگی به نوع بذر دارد و بین یک الی ۴ ماه متغیر است. ابتدا بذرها به مدت ۲۴-۱۲ ساعت خیسانده می‌شوند و سپس در میان موادی که تهویه و کمی رطوبت دارند همانند پیت ماس، کوکوپیت، پرلیت و … قرار می‌گیرند و در درون یخچال با دمای ۷-۲ درجه گذاشته می‌شوند. محیط سرمادهی مرطوب همواره باید مرطوب باقی بماند و توجه داشته باشید دمای مناسب برای سرمادهی مرطوب گیاهان مختلف متفاوت است و دمای ۷-۲ درجه طیف گسترده‌ای از گیاهان را در بر می‌گیرد.

همچنین نیاز سرمایی بذر برخی از گیاهان همانند درختان میوه را می‌توان با کمک سرمای طبیعی که در طی پاییز و زمستان وجود دارند برطرف کرد. مثلاً بذرهای این‌گونه از درختان را می‌توان به شکل لایه به لایه در میان ماسه قرارداد و در طی فصل خنک در فضای باز نگهداری کرد.

تصاویر شماره ۲،۳،۴ : دمای مورد نیاز سرمادهی مرطوب و زمان مورد نیاز

عوامل مؤثر در جوانه‌زنی بذر:
بعد از برطرف شدن موانعی از قبیل رکود و خفتگی که مربوط به خود بذر است و بعد از کاشت بذر، شرایط محیطی جوانه‌زنی را کنترل می‌کنند و مهم‌ترین شرایط محیطی مؤثر در جوانه‌زنی بذرها رطوبت، اکسیژن، دما و نور است. توجه کنید که حتی اگر بذر دیگر دچار رکود و خفتگی نباشد و کاشته شود اما شرایط محیطی بخصوص از نظر نور و دما نامناسب باشد، باز هم بذر دچار نوعی خفتگی خواهد شد که با نام کلی خفتگی فیزیولوژیکی (گرما خفتگی و یا نور خفتگی) می‌شود. بنابراین مساعد بودن دما و نور محیط بعد از کاشت بذر و برطرف شدن نیازهای بذر در جوانه‌زنی آن نقش مهمی دارد. در رابطه با شرایط محیطی به اختصار توضیحاتی را می‌دهم:

رطوبت:
آب برای فعال کردن سیستم‌های درونی بذر ضروری است. بذر ابتدا آب جذب می‌کند و به دلیل زیادشدن حجم بذر پوسته بذر شکاف می‌خورد و ریشه چه می‌تواند بیرون بیاید. به همین دلیل است که خیساندن بذرها قبل از کاشت به جوانه‌زنی بهتر آنان کمک می‌کند. مدت‌زمان مناسب خیساندن بذر حدود ۸ ساعت است. البته بیش از این مدت‌زمان نیز امکان‌پذیر است اما می‌بایست آب را مرتباً عوض کرد تا به دلیل کمبود اکسیژن در آب راکد و کهنه بذرها دچار خفگی نشوند با این ‌وجود حداکثر زمان ممکن را ۲۴ ساعت عنوان کرده‌اند.

دما:
دمای محیط بر روی میزان جوانه‌زنی و همچنین سرعت جوانه‌زنی مؤثر است و مهم‌ترین عاملی است که زمان کاشت را تعیین می‌کند. کاشت زودهنگام و سرد بودن دما منجر به جوانه‌زنی نامنظم بذرها و آسیب سرمایی به بذرها و یا گیاهان جوان شود از طرفی گرم بودن بیش ‌از اندازه نیز می‌تواند منجر به خشک شدن و آسیب دیدن گیاهان جوان و یا جلوگیری از جوانه زدن بذر به دلیل گرما خفتگی (خفتگی بذرها به دلیل گرمای زیاد محیط) شود. زمانی که بذر آبگیری کرده باشد نسبت به دمای محیط بسیار حساس می‌شود. میزان دمای لازم برای جوانه‌زنی بذرهای مختلف متفاوت است. برخی به دمای کمتر و برخی به دمای بیشتر نیاز دارند. در مورد بذر گیاهان متعلق به مناطق معتدل  باید گفت که این نوع بذرها معمولاً به دمای خنک نیاز دارند. برخی از آنان همانند گل کلم ، هویج، کلم پیچ و گل مرواریدی حتی در دمای ۴٫۵ درجه نیز جوانه می‌زنند. برخی دیگر از گیاهان به گونه‌ای در برابر دمای گرم حساس هستند که اگر دما بیش از ۲۵ درجه شود اصلاً بذر آنان جوانه نمی‌زنند. از جمله این گیاهان می‌توان به کرفس، کاهو، پیاز، حسن‌یوسف، سیکلامن، فریزیا، پامچال و زبان در قفا اشاره کرد. از طرفی بذر برخی دیگر از گیاهان اصولاً به دمایی گرم نیاز دارند تا بتوانند جوانه بزنند مثلاً گیاهان بومی مناطق نیمه گرمسیری و یا گرمسیری به حداقل دمای ۱۰ درجه (همانند مارچوبه، ذرت شیرین و گوجه‌فرنگی) و یا حداقل ۱۵ درجه (همانند انواع لوبیا، بادمجان، فلفل و سایر گیاهان جالیزی) نیاز دارند تا بتوانند وارد مرحله جوانه‌زنی شوند البته این حداقل دما است و دمای بهینه برای جوانه‌زنی این‌گونه از بذرها حدود ۳۰-۲۵ درجه است. اگر نمی‌دانید که بذر چه گیاهی را دارید و یا از نیاز دمایی آن برای جوانه‌زنی مطمئن نیستید باید گفت که به‌طور کل بذر گلهای یک‌ساله و اکثر سبزیجات گرمادوست به دمای شبانه حدود ۱۸-۱۵ نیاز دارند و دمای روزانه نیز باید ۱۰ درجه بالاتر از دمای شب یعنی حدود ۲۸-۲۵ درجه سانتی‌گراد باشد. انواع سرمادوست نیز به دمای حداکثر ۲۰ درجه در طی روز نیاز دارند. بنابراین زمانی که می‌خواهید بذر بکارید به نوع بذر و دمای محیط توجه کنید. زمانی این کار را انجام دهید که دمای هوا بخصوص اگر تمایل به کاشت بذر در فضای باز را دارید، مناسب نیازهای بذر گیاه موردنظر شما باشد. فرقی نمی‌کند در شمال کشور یا جنوب کشور زندگی می‌کنید، نیازهای دمایی بذرها در همه‌جا یکسان است و قبل از کاشت باید موردتوجه قرار گیرد در غیر این صورت جوانه‌زنی خوبی نخواهد داشت.

نیاز دمایی نشاء:
باید توجه کرد که بعد از جوانه‌زنی بذر ممکن است نیاز دمایی گیاه تغییر کند و نشا نیاز دمایی متفاوتی نسبت به نیاز بذر در جوانه‌زنی داشته باشد. معمولاً نشا در مقایسه با بذر به دمای نسبتاً پایین‌تری برای ادامه رشد خود نیاز دارد مثلاً فرض کنید اگر بذری برای جوانه‌زنی به دمای حدود ۲۵ درجه نیاز دارد بعد از جوانه‌زنی و ظهور اولین برگ‌ها دمای محیط را می‌توان تا حداکثر ۱۰ درجه پایین‌تر آورد و رشد نشا با مشکل خاصی مواجه نمی‌شود البته در این شرایط میزان نور محیط باید مساعد و مناسب باشد. محیط سردتر و تاریک مانع از ادامه رشد مناسب گیاه جوان خواهد بود.

نور:
وجود نور برای برخی از بذر گیاهان لازم و ضروری و برای برخی دیگر بازدارنده است. برخی از بذرها برای جوانه‌زنی به نور نیاز دارند و تاریکی محیط و کمبود نور مانع از جوانه‌زنی آنان می‌شود ازجمله این گیاهان که بذر آنان به نور نیاز دارند می‌توان به این موارد اشاره کرد: کاهو، کرفس، پامچال، بنفشه آفریقایی، بگونیا، مرجان، حسن‌یوسف و اکثر سوزنی‌برگان. به همین دلیل کاشت عمیق بذر این گیاهان و پوشاندن آنان با لایه‌هایی از خاک مانع از جوانه‌زنی آنان می‌شود. از طرف دیگر وجود نور می‌تواند از جوانه‌زنی بذر برخی دیگر گیاهان جلوگیری کند و نباید به بذر آنان نور بتابد. از جمله این گیاهان که بذر آنان برای جوانه زنی نیاز به تاریکی دارند می‌توان به این موارد اشاره کرد: پیاز، سیر، سیاه‌دانه، فلوکس، زبان در قفا، شاه‌پسند یک‌ساله، عشقه، گل ناز، مارچوبه، همیشه‌بهار و تاج‌خروس اشاره کرد و به همین دلیل می‌بایست روی بذر این گیاهان را به خوبی پوشاند. علاوه بر وجود و یا عدم وجود نور، میزان نور نیز در بذرهایی که به نور برای جوانه‌زنی نیاز دارند مطرح است. برخی بذرها در شدت نور کم (۱۰۰ لوکس) و برخی به‌شدت نور بیشتر (۲۰۰۰ لوکس نیاز دارند). همچنین کیفیت نور نیز مهم است. همان‌طور که می دانیم نور دارای طول موج‌های مختلفی است و بیشترین جوانه زنی در محدوده نور قرمز (۷۰۰-۶۶۰ نانومتر) انجام می‌شود و طول موج‌های کمتر از ۳۰۰ نانومتر مانع از جوانه زنی هستند. برای بذرهایی که نیاز به نور دارند اما به دلایلی نور کافی در محیط وجود ندارد می‌توان از لامپ‌های فلورسنت ۴۰ واتی استفاده کرد. و البته این لامپها حدود ۱۶-۱۴ ساعت در طی روز باید روشن باشند. توجه کنید که لامپ‌های فلورسنت (مهتابی) نور قرمز مناسبی دارند در حالی که لامپ‌های معمولی (رشته‌ای حرارتی) نور فرو قرمز دارند که برای جوانه‌زنی مناسب نیست و می‌تواند مانع از جوانه‌زنی بذرها شود.

تهویه و اکسیژن:
به‌جز گیاهان آبزی بذر تمامی گیاهان برای فعالیت‌های خود همانند سایر موجودات زنده به اکسیژن نیاز دارند. هر مقدار که میزان اکسیژن محیط کاشت کمتر باشد مثلاً از مخلوط‌های خاکی با بافت سنگین و سفت استفاده کنیم احتمال عدم جوانه‌زنی مناسب بذر افزایش می‌یابد. به همین دلیل باید در هنگام تهیه مخلوط خاکی نوعی را بکار ببریم که بافتی با زهکش و تهویه خوب و مناسب داشته باشد تا بذرها دچار کمبود اکسیژن و خفگی نشوند.

برای خرید بذر کاکتوس اینجا کلیک کنید.

منبع:میهن کاکتوس

هورمون ریشه زایی چیست؟ روش مصرف محرک ریشه زایی

سرمادهی یا خواب بذر ها

آموزش تکثیر گیاه یوکا ، کاشت قلمه و بذر گل یوکا

آموزش کاشت بذر آدنیوم

آموزش قلمه زدن و ریشه دار کردن گل آدنیوم یا رز صحرایی

تکثیر آگاو از طریق تقسیم بوته

آموزش پیوند نخل ماداگاسکار

تکثیر کاکتوس و ساکولنت از طریق پاجوش