قیچی باغبانی یا قیچی هرس چیست؟

قیچی باغبانی ابزاری است دستی برای بریدن شاخه های درختان و گیاهان که در انگلیسی به آن pruning shears و secateurs گفته می شود. قیچی های باغبانی از جنس و آلیاژهای مقاوم ساخته میشوند تا بتوانند شاخه های محکم درختان را گاهی تا قطر ۳ سانتیمتر را برش دهند. این ابزار در کشاورزی، باغبانی، گلخانه داری، نهال کاری و گل آرایی کاربرد بسیار زیادی دارد. بعضی از انواع قیچی های باغبانی برای چیدن میوه و پیوند زنی نیز استفاده می شود.

تاریخچه پیدایش قیچی باغبانی

قدمت قلمه زدن گیاهان به قرون باستانی می رسد، و انسان از حدود هزار سال پیش قیچی را کشف و استفاده میکند، اولین قیچی ها در آسیای شرقی در کشور چین و ژاپن ساخته می شد. ژاپنی ها حدود هزار سال است از قیچی باغبانی برای هرس بونسای استفاده میکنند. قیچی باغبانی از سال ۱۸۱۹ در اروپا مورد استفاده قرار گرفت، در ابتدا بیشتر اشراف فرانسوی به آنها دسترسی داشتند ولی به تدریج از سال ۱۸۹۰ قیچی به صورت عمومی در اروپا مورد استفاده قرار گرفت.

اولین شرکت های تولید کننده قیچی های باغبانی مدرن در اروپا عبارتند از Bahco, Edma, Felco, Fiskars ،Wolf Garten و original lowe در آسیا هم شرکت های مطرحی مانند Ars و saboten شروع به تولید قیچ های مدرن و بسیار کارآمد کردند. در تصویر زیر تعدادی از قیچی های قدیمی را در موزه Breamore House انگلستان مشاهده میکنید.

Breamore House — ۵۲ عدد قیچی باغبانی قدیمی نصب شده بر روی دیوار سبز در موزه ای در انگستان

متاسفانه اطلاعات دقیقی درباره ورود اولین قیچی ها به ایران وجود ندارد ولی احتمالا بیش از ۲۰۰ سال پیش اولین قیچی های باغبانی وارد ایران شده است.

انواع قیچی باغبانی یا قیچی هرس

سه نوع قیچی باغبانی از نظر کارایی وجود دارد، سندانی، بای پس و منقار طوطی

۱- قیچی باغبانی سندانی Anvil pruners

قیچی های مدل سندانی تنها یک تیغه دارند که بر روی یک سطح صاف برش ایجاد میکند، برخلاف قیچی های بای پس تیغه این نوع قیچی از هر دو طرف تیز می شود. جنس تیغه اغلب از جنس فولاد کربن یا کروم سخت شده است ولی جنس فک پایین یا همان سندان نرمتر از تیغه می باشد تا تیغه دچار خوردگی نشود، برای فک پایینی از فلزاتی مانند آلومینیوم , روی , برنج استفاده می شود. گاها از روکش پلاستیک نیز استفاده می شود. قیچی های باغبانی مدل سندانی مناسب بریدن شاخه های کلفت و سفت می باشد. برش قیچی های سندانی به صافی قیچی های بای پس نیست.

مزایا

برش شاخه های خشک
برش شاخه های سفت و سخت

معایب

امکان برش زاویه دار نیست
برش اکثرا ناصاف
عدم امکان استفاده در گوشه های تنگ شاخه ها
به انرژی زیادی برای برش نیاز است

۲- قیچی باغبانی بای پس Bypass pruners

این نوع قیچی باغبانی دقیقا مانند یک قیچی معمولی عمل میکند یعنی با عبور تیغه ها از کنار هم برش ایجاد میکند، تیغه یا فک پایینی ضخیم تر از تیغه بالایی بوده و کارکردی ما بین سندان و تیغ دارد، در واقع در فک پایینی یک تیغه بر روی سندان نصب شده است. حداقل یکی از تیغه ها دارای انحنا میباشد، تیغه بالایی محدب و تیغه پایینی مقعر می باشد. فقط یک طرف از تیغه بالایی تیز می شود. این نوع قیچی مناسب شاخه های زنده درختان میباشد و برشی صاف و تمیز ایجاد میکند و پرکاربردترین نوع قیچی باغبانی در دنیا می باشد. بیشترین قطر برش با این قیچی ها ۲٫۵ سانتی متر می باشد.

مزایا

برش صاف
آسانی برش (نیروی کمتر)
قابل استفاده در زوایا و گوشه های تنگ
امکان برش در نزدیکی جوانه ها

معایب

نامناسب جهت استفاده برای برش چوب های خشک

۳ – قیچی باغبانی منقار طوطی Parrot-beak pruners

از دو تیغه مقعر ساخته شده که از کنار هم عبور میکنند، شاخه ها بین تیغه ها به دام افتاده و برش میخورند، این نوع قیچی برای شاخه های نازک و ضعیف مناسب می باشد.

انواع دسته در قیچی باغبانی

اندازه دسته

قیچی های باغبانی اغلب دارای دسته کوتاهی هستند که برای استفاده با یک دست ساخته شده است ولی انواعی از قیچی دسته بلند هم وجود دارد که برای شاخه های کلفت یا دور مورد استفاده قرار میگیرد که به آنها قیچی دسته بلند، تلسکوپی یا Loppers گفته می شود، طول دسته این نوع از قیچی ها از ۳۰ سانتیمتر تا دو متر نیز می رسد و با دو دست میتوان با آن کار کرد. در این نوع قیچی به دلیل بلند بودن دسته ها انرژی بیشتری میتوان وارد کرد.

قیچی دسته چرخان

در بعضی از مدل های قیچی باغبانی دسته پایین برای کاهش اصطحکاک و وارد کردن نیروی بیشتر به صورت چرخان یا گیربکسی می باشد.

دسته ارگونومیک Ergonomic handle

در ابتدا دسته بالا و پایین قیچی ها هم شکل و هم زاویه بود ولی با پیشرفت علم دسته های قیچی باغبانی را طوری طرحی شد که با زوایای دست هماهنگ باشد به طوری که دست کمتر خسته شده و کارایی بیشتر شود به این نوع دسته ها به اصطلاح ارگونومیک گفته می شود. این نوع قیچی برای هرس های طولانی با حجم زیاد بسیار کاربرد دارد و باعث میشود دست هرس کننده آسیب نبیند.

انواع تیغه قیچی باغبانی

یکی از مهمترین قسمت های قیچی باغبانی تیغه آن می باشد، تیغه باید تیز و برنده باشد تا بتواند برشی صاف با انرژی کم ایجاد کند. تیغه های غیر استاندارد باعث خستگی دست شده و لذت هرس را از بین میبرند. تیغه بعضی از قیچی ها بخصوص قیچی های حرفه ای قابل تعویض هستند.

دو نوع کلی جنس تیغه وجود دارد فولاد ضد زنگ و فولاد کربن که بعضی از آنها با تیتانیوم یا تفلون پوشانده میشود.

فولاد ضد زنگ به دلیل داشتن اکسید کروم که دارای مقاومت بسیار بالایی در برابر خوردگی یا ساییدگی دارد ولی شکنندگی آن زیاد است.

فولاد کربن داری کربن بیشتری بوده و مقاومت زیادی در برابر شکستگی دارد ولی میزان خوردگی آن بیشتر است.

تیغه های با روکش تیتانیوم تعادلی بین دوام و ضد خوردگی ایجاد می کنند. تیتانیوم قوی تر است، مقاومت در برابر خوردگی بالاتری دارد و تقریباً نیمی از چگالی (وزن) آن فولاد است.

شکل تیغه ها هم بسیار متفاوت است و بسته به کارایی و شرکت سازنده ممکن است متفاوت باشد.

انواع فنر قیچی های باغبانی

فنر در بین دو دسته قرار میگیرد و باعث می شود فک ها یا تیغه های قیچی پس از هر برش دوباره باز شوند، عملا بدون فنر قیچی باغبانی کارایی ندارد، به طور کلی سه نوع فنر در قیچی های باغبانی وجود دارد، فنر سیمی، فنر سنجاقی و فنر حلزونی

ضامن یا قفل قیچی باغبانی

تیغه قیچی های باغبانی به شدت تیز بوده و میتواند به دست آسیب برساند برای همین در قیچی ها از ضامن یا قفل استفاده میشود تا در غلاف ، جیب یا داخل کیف حمل ، قیچی باز نشود، قفل ها تیغه ها را بسته نگه میدارند و انواع مختلفی دارند.

تشریح اجزاء سازنده یک قیچی باغبانی

قیچی های باغبانی از کنار هم قرار گرفتن تعدادی اجزاء دقیق و مهندسی شده در کنار هم تشکیل می شوند. برای مثال در تصویر زیر تمامی اجزاء تشکیل دهنده یک قیچی فلکو ۲ را میتوانید مشاهده کنید.